[ Pobierz całość w formacie PDF ]
i czyni to dobrowolnie, a więc wie, \e sam sobie szkodzi: w
krzywdził.
rezultacie dobrowolnie sam od siebie doznaje
(1 1 5
Ponadto kto dopuszcza się niesprawiedliwości, po-
niesprawiedliwości. Jednak\e tutaj definicja (Siopiajzó?)
)
100)
odrzuca tego rodzaju argument. A definicja jest taka: nikt nie
97
Spotykamy się z klasycznym trojakim podziałem dóbr na duchowe,
chce doznawać niesprawiedliwości. Natomiast człowiek
cielesne i zewnętrzne podobnie jak u Platona, List VII, 331 a 6.
nieopanowany, poniewa\ tak chce, dokonuje czynów
powodowanych brakiem opanowania, tak \e sam sobie
szkodzi,
29
3FII
Etyka Wielka. Księga I
60 O slusznej ocenie, o mądrości, o rozsądku 61
17)
pełnia ją z własnej woli, a kto doznaje niesprawiedliwości,
w tego rodzaju czynach niesprawiedliwych, które są
" m, (12)
doznaje jej wbrew swojej woli. Z tego wynika, \e je\eli jest
przedmiotem naszych rozwa\ań, nie jest mo\liwe, aby
niemo\liwe siebie samego krzywdzić, jest niemo\liwe robić
przeciwko sobie samemu postępować niesprawiedliwie.
coś równocześnie wbrew woli i dobrowolnie. A to być nie
I znów: kto postępuje niesprawiedliwie i kto dopuszcza się czynu
mo\e, a zatem nie jest mo\liwe w ten sposób sobie samemu
niesprawiedliwego? czy ten, kto posiada coÅ› niesprawiedliwie? Czy
szkodzić.
ten, kto rozstrzyga i przydziela, jak np. podczas zawodów? Bo kto
Ponadto (otrzymamy ten sam wniosek), je\eli rozwa\ymy
otrzymał palmę od przewodniczącego i sędziego, ten nie dopuszcza
oddzielnie poszczególne wykroczenia. Bo wszyscy ludzie w
się niesprawiedliwości, chocia\by mu ją przyznano niespra-
istocie postępują niesprawiedliwie, czy to sprzeniewierzając
wiedliwie. Lecz ten, kto niesłusznie rozstrzygnął i dał ją, ju\
depozyt, czy to uwodzÄ…c kobiety, czy kradnÄ…c, czy
popełnia czyn niesprawiedliwy. A i on częściowo H96b jest winien,
popełniając jakiś inny szczególny występek. Ale nikt nigdy
częściowo nie: o ile bowiem nie podjął sprawiedliwej decyzji (15)
sam nie sprzeniewierzył swojego depozytu, ani nie uwiódł
zgodnie z prawdą i z naturą rzeczy, o tyle postępuje
własnej \ony, ani nie ukradł swojej własności. Z tego wynika,
niesprawiedliwie, o ile natomiast jego decyzja była sprawiedliwa
\e je\eli niesprawiedliwość polega na tego rodzaju czynach, a
zgodnie z jego osobistym przekonaniem, nie jest niesprawiedliwy.
nie jest mo\liwe, aby ktoś coś takiego czynił w stosunku do
siebie, nie jest mo\liwe siebie krzywdzić.
34. O słusznej ocenie (óp&ó? Aóyo?), o
A je\eli nawet tak jest, to bynajmniej nie jest to nie-
mądrości (1709 we), o rozsądku o bystrości
sprawiedliwość państwowa98, lecz domowa. Dusza mia-
umyslu
nowicie, podzielona na więcej części, posiada w sobie jakiś
element gorszy i element lepszy, tak\e je\eli dusza dopuszcza
Skoro więc powiedzieliśmy o cnotach, i jakie one są, i w
się niesprawiedliwości, jest to czyn niesprawiedliwy tych
jakich pojawiajÄ… siÄ™ sytuacjach, i czego dotyczÄ…, i o ka\dej z
elementów przeciwko sobie wzajemnie". Niesprawiedliwość
nich, to, jeślibyśmy dokonywali czynów najlepszych zgodnie
zachodzącą we wspólnocie domowej rozpatrywaliśmy z tego
ze słuszną oceną, tego rodzaju powiedzenie: postępowanie
punktu, czy jest skierowana przeciwko części gorszej, czy
zgodnie ze słuszną oceną100" byłoby podobne do tego, jak
lepszej; poniewa\ ta sama osoba mo\e być niesprawiedliwa i
gdyby ktoś powiedział, \e zdrowie mo\na najlepiej
sprawiedliwa w stosunku do siebie samego. Ale teraz uwagÄ™
zabezpieczyć przez u\ywanie środków zapewniających
zwracamy nie na tę sprawiedliwość, tylko na państwową. W
zdrowie. W rzeczy samej tego rodzaju wypowiedz jest (115)
natury
rezultacie
niejasna. Lecz mo\e ktoś mnie zapytać: wyjaśnij, jakie to są
98)
środki, które zapewniają zdrowie.
"Tor. EN 1138 b 9.
99
Wyrazne reminiscencje poglądów Platona, Poi. 430 d-431 b.
100
Por. EE 1249 a 21-b 6 i EN 1138 b 15 nn.
Arystoteles uwa\a jednak słowa Platona za porównanie (por. EN
1138 b 6 n.), a nie za prawdziwe poglądy filozofa na sprawiedliwość.
30
Etyka Wielka. Księga I
62 O slusznej ocenie, o mądrości, o rozsądku
63
17)
ary
Czy i tak ma siÄ™ sprawa z ocenÄ…, czym jest ocena, i jaka jest
dują się w ruchu, ulegając zmianie. W rezultacie część duszy,
słuszna ocena?
zdolna do podejmowania decyzji, według naszych wywodów,
Koniecznie przede wszystkim nad tym musimy siÄ™
odnosi się do rzeczy postrzeganych zmysłami.
zastanowić101, gdzie mieści się ocena. Otó\ o duszy po-
Gdy to wreszcie zostało ustalone, następnie nale\ałoby o tym
przednio powiedzieliśmy w zarysie102, \e istnieje część
pomówić, skoro przedmiotem naszych rozwa\ań jest prawda i
posiadająca rozum i część nierozumna. Część duszy
zastanawiamy siÄ™ nad istotÄ… prawdy, a istniejÄ…
posiadająca rozum dzieli się znowu na dwie części, z
wiedza, rozsądek, myślenie intuicyjne (vou?), mądrość,
których jedna posiada zdolność zastanawiania się
przypuszczenie103, czego dotyczy właściwie ka\da z tych rzeczy.
czynem), a druga zdolność poznania. śe ka\da z nich jest
Otó\ wiedza dotyczy tego, co mo\na poznać i co da się potwierdzić
inna, to mo\na zaobserwować na podstawie przedstawionego
przy pomocy dowodzenia i naukowego uzasadnienia, a roz- H97a
(15)
materiału. Bo jak ró\nią się między sobą barwa i smak, i
sądek dotyczy działania, z czym wią\e się wybór oraz unikanie, i
Rzym.
dzwięk, i zapach, w ten sposób natura przydzieliła im
od nas zale\y, czy działamy, czy nie działamy. Co się tyczy
odmienne zmysły (bo dzwięk odczuwamy za pomocą
wytworów i postępków, to zdolność do tworzenia i do działania nie
zmysłu słuchu, a smak przez zmysł smaku, kolor zaś
jest tym samym. Mianowicie zdolność do tworzenia obok
II
poprzez zmysł widzenia), podobnie równie\ i pozostałe
wytwarzania posiada jeszcze jakiÅ› inny cel, np. w sztuce
i!
rzeczy musimy w ten sam sposób ujmować. Skoro więc
budowlanej, która posiada umiejętność zbudowania domu, obok
przedmioty poznania ró\nią się między sobą, to ró\nią się
samego budowania, jej celem właściwym jest dom. Podobnie jest
tak\e te części duszy, dzięki którym je poznajemy. I
ze sztuką ciesielską i pozostałymi umiejętnościami wytwórczymi.
czymś ró\nym są: przedmiot umysłowego poznania i
Natomiast w działaniu nie ma \adnego innego celu prócz samego
przedmiot zmysłowego postrzegania, ale jedno i drugie
działania, np. dla umiejętności gry na kitarze nie ma \adnego innego
poznajemy za pośrednictwem duszy. A więc ró\ni się część
celu; ona sama jest celem: wykonanie i działanie. A zatem rozsądek
duszy, która dotyczy zmysłowego postrzegania od tej,
dotyczy działania i tego, co urzeczywistnia się w działaniu,
która dotyczy umysłowego poznania. Ale zdolność do
tworzenia natomiast i tego, co mo\na tworzyć, dotyczy umiejętność
zastanawiania siÄ™ i podejmowania decyzji dotyczy
praktyczna. Ona bowiem bardziej uwidacznia siÄ™ w tworzeniu
przedmiotów zmysłowo postrze-galnych, tych, które są w
ani\eli w działaniu. W rezultacie rozsądek musi być jakąś trwałą
ruchu, i po prostu tych, które powstają i giną. Bo
[ Pobierz całość w formacie PDF ]